Spis treści
Bezdech senny to stosunkowo często występująca przypadłość – w naszym kraju dotyka ona ok. 11,2% dorosłych mężczyzn i ok. 3,4% kobiet. Prawdopodobieństwo jej rozwoju wzrasta wraz z wiekiem, zwłaszcza po przekroczeniu 40. roku życia – obecnie szacuje się, że cierpi na nią łącznie ponad 1/4 polskich mężczyzn w tym przedziale wiekowym. Poniżej przedstawiamy podstawowe informacje o bezdechu sennym oraz metodach radzenia sobie z nim.
Bezdech senny – czym jest?
Bezdech senny to choroba polegająca na powtarzających się, długotrwałych przerwach w oddychaniu w trakcie snu. Bezdechy tego typu powtarzają nawet kilkanaście do kilkudziesięciu razy w ciągu nocy, a każdy z nich trwa przynajmniej 10 sekund – przerwy w oddychaniu trwające krócej są normalne i występują właściwie u każdego, szczególnie w fazie zasypiania. Chory może często budzić się w nocy z wrażeniem duszenia się i mieć trudność ze złapaniem oddechu.
Wyróżnia się dwie formy tej choroby – centralny bezdech senny (CBS) i obturacyjny bezdech senny (OBS). Na pierwszy wariant cierpi stosunkowo mała liczba chorych, gdyż jest on skutkiem zmian w strukturze mózgu (np. wskutek udaru lub zmian naczyniowych). Polega on na całkowitym zatrzymaniu ruchu oddechowego klatki piersiowej i brzucha. Występowanie obturacyjnego bezdechu sennego jest znacznie częstsze i to właśnie na nim skupimy się w dalszej części artykułu. OBS polega na częściowym lub całkowitym zamknięciu światła dróg oddechowych podczas snu wskutek nadmiernego wiotczenia mięśni gardła bądź wad anatomicznych w górnych drogach oddechowych (np. przerost migdałków lub zbyt długie podniebienie miękkie).
Więcej szczegółów na temat bezdechu sennego i jego przebiegu możesz znaleźć na stronie zdrowysen.info.
Objawy bezdechu sennego
Z bezdechem sennym wiąże się szereg objawów dzielących się na występujące w dzień i w nocy.
Dzienne objawy bezdechu sennego to przede wszystkim:
- Poranne bóle głowy
- Utrzymujące się uczucie zmęczenia/senności
- Suchość w ustach lub zgaga po przebudzeniu
- Zaburzenia libido/impotencja
- Obniżenie nastroju, rozdrażnienie i podobne problemy emocjonalne
- Zaburzenia pamięci i koncentracji
Do nocnych objawów bezdechu sennego zalicza się przede wszystkim:
- Nieregularne, głośne chrapanie
- Wzmożoną aktywność ruchową w czasie snu
- Zaburzenia rytmu serca
- Wrażenie ucisku w klatce piersiowej
- Niespokojny, przerywany sen i problemy z powtórnym zaśnięciem
- Nadmierną potliwość
- Częste oddawanie moczu
Należy jednak pamiętać, że objawy związane z obturacyjnym bezdechem sennym są niespecyficzne – mogą towarzyszyć również innym chorobom. W związku z tym zdiagnozowanie OBS nie może opierać się wyłącznie na symptomach – do potwierdzenia choroby konieczne jest wykonanie specjalistycznych badań.
Najbardziej jednoznaczne wyniki otrzymuje się z polisomnografii – całonocnego, wieloczynnikowego badania przeprowadzanego w specjalnych placówkach. W jego ramach mierzone są:
- Intensywność przepływu powietrza przez nos i usta
- Zawartość tlenu we krwi
- Tętno
- Ruch kończyn
- Głośność i charakter chrapania
- Fazy snu i aktywność mózgu – wykonywany jest elektrookulogram (EOG) i elektroencefalogram (EEG)
Niestety ze względu na rozbudowany charakter badania i małą ilość zajmujących się tym placówek jego dostępność jest mocno ograniczona. Jeśli dany pacjent nie ma możliwości poddania się takiemu badaniu, może zdecydować się na mniej precyzyjną metodę – tzw. poligrafię. Choć od poprzedniego badania odróżnia ją właściwie tylko brak pomiaru aktywności mózgu (EEG), jego dokładność jest znacznie niższa – na jego podstawie nie można jednoznacznie wykluczyć innych chorób. Mimo to pozwala postawić diagnozę OBS i rozpocząć leczenie bezdechu. Nie bez znaczenia jest również fakt, że poligrafię można bez przeszkód przeprowadzić w domu pacjenta.
Leczenie bezdechu sennego
Obturacyjny bezdech senny może być leczony przynajmniej na kilka sposobów, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. O ile z lekkimi przypadkami można sobie na ogół poradzić stosunkowo łatwo, tak średnie i cięższe stadia wymagają użycia specjalistycznego sprzętu.
WAŻNE! Przy bezdechu sennym nie powinno się stosować preparatów mających „zlikwidować” chrapanie – część leków z tej grupy prowadzi do obkurczenia śluzówki nosa/gardła, co przy dłuższym stosowaniu może doprowadzić do jej trwałego uszkodzenia oraz rozwoju uzależnienia.
Lekkie przypadki
W przypadku lekkiego obturacyjnego bezdechu sennego chorobę da się często zwalczyć przez zmianę trybu życia. Zdrowsze nawyki mogą też pomóc w łagodzeniu objawów cięższych przypadków. Jak do tego podejść? Przede wszystkim należy:
- Uprawiać regularną aktywność fizyczną lub prowadzić aktywny tryb życia
- Utrzymywać prawidłową masę ciała
- Przestawić się na stały cykl dobowy – kłaść się spać i wstawać o regularnych porach
- Rzucić lub przynajmniej ograniczyć palenie papierosów
- Unikać wieczornego spożywania alkoholu (nawet w małych ilościach)
- Pomocna jest też zmiana pozycji snu na boczną – nawyk spania w tej pozycji można wyrobić, wszywając drażniący przedmiot (np. piłkę tenisową) na plecach pidżamy, pomiędzy łopatkami
Jeśli chory nie ma możliwości zmiany trybu życia (np. ze względu na wiek czy doznane urazy), w lekkich i średnio ciężkich przypadkach niewynikających z nieprawidłowości anatomicznych można zastosować specjalne aparaty ortodontyczne zakładane na noc. Umożliwiają one kontrolowane, delikatne wysunięcie żuchwy względem górnej szczęki – pozwala to zachować napięcie mięśni gardła w czasie snu i utrzymać otwarcie dróg oddechowych.
Średnie i ciężkie przypadki
Jeśli chodzi o cięższe przypadki wynikające z wad anatomicznych (np. wywołane przez przerost migdałków podniebiennych), pacjent może zostać skierowany na zabieg chirurgiczny – po wyeliminowaniu tych nieprawidłowości i wygojeniu operowanych miejsc problem powinien ustąpić.
Natomiast w przypadkach niewynikających z nieprawidłowej anatomii najskuteczniejszą metodą walki z OBS jest aparat CPAP (od angielskiego Continous Positive Airway Pressure). Urządzenie to podaje powietrze bezpośrednio do nosa/ust pacjenta (zależnie od wybranego typu maski) i pozwala utrzymać stałe dodatnie ciśnienie w obrębie dróg oddechowych, zapobiegając tym samym przymykaniu ich światła przez wiotczejące mięśnie gardła. Wygodne spanie w masce wymaga pewnego przyzwyczajenia, podobnie jak dźwięk wydawany przez urządzenie. Należy jednak pamiętać, że terapia CPAP jest długotrwała i na ogół trzeba korzystać z takiego aparatu przez resztę życia. Warto w tym miejscu również zaznaczyć, że na zakup aparatu CPAP można dostać dofinansowanie z NFZ.
Jakie skutki może mieć nieleczony zespół bezdechu sennego?
Obturacyjny bezdech senny pozostawiony sam sobie prowadzi do niedotlenienia organizmu oraz pociąga za sobą poważne komplikacje zdrowotne, takie jak:
- Nadciśnienie tętnicze (pojawia się u ponad 1/2 chorych)
- Niedokrwienie mięśnia sercowego i niewydolność serca
- Zawał serca (2- do 4-krotnie większe ryzyko)
- Udary mózgu
- Przemijające napady niedokrwienia mózgu
- Zaburzenia funkcji kognitywnych mózgu
- Nadciśnienie płucne
- Depresja i inne poważne zaburzenia emocjonalne
- Nietolerancja glukozy i cukrzyca typu 2
W skrajnych przypadkach, gdy OBS występuje w parze z zaburzeniami natury sercowo-naczyniowej, może nawet doprowadzić do nagłej śmierci. Chorzy na OBS powodują też znacznie więcej wypadków drogowych (2- do 7-krotnie), w związku z czym osoby ze zdiagnozowanym OBS nie mogą prowadzić pojazdów mechanicznych przed rozpoczęciem i w trakcie leczenia – przynajmniej do chwili ustabilizowania stanu zdrowia i zaniku objawów choroby (oczywiście po pozytywnej opinii lekarskiej).
Bezdech senny i jego zwalczanie – podsumowanie
Bezdech senny, czyli powtarzające się wielokrotnie zatrzymanie oddechu w czasie snu, to poważna choroba, której nie należy lekceważyć – wynikające z niej niedotlenienie organizmu może mieć nawet tragiczne skutki. Z uwagi na nieswoistość objawów bezdechu, jego jednoznacznie zdiagnozowanie wymaga specjalistycznych badań. Leczenie bezdechu sennego może mieć różną formę, zależnie od stopnia zaawansowania choroby i predyspozycji pacjenta – w lekkich przypadkach może wystarczyć zmiana trybu życia, a w tych wynikających z wad anatomicznych, zabieg chirurgiczny.
Przypadki średnio ciężkie i ciężkie leczy się najczęściej aparatami CPAP, które dostarczają powietrze do dróg oddechowych pacjenta i zapobiegają wiotczeniu mięśni gardła. Wszelkie badania i metody leczenia bezdechu sennego zleca lekarz specjalista laryngolog – to właśnie do niego należy się zgłosić, jeśli występują objawy świadczące o możliwości występowania bezdechów w czasie snu. Nie warto zwlekać – im wcześniej choroba zostanie rozpoznana, tym większe prawdopodobieństwo, że uda się ją całkowicie zwalczyć, zanim doprowadzi do poważniejszych powikłań.
