Spis treści
Margaret Atwood to obecnie jedna z najpoczytniejszych kanadyjskich powieściopisarek, od lat wymieniana wśród najpoważniejszych kandydatek do literackiego Nobla, której książki opublikowano w 35 krajach.
Jest jedną z dosłownie kilku pisarzy, którym udało się zdobyć dwukrotnie prestiżową Nagrodę Bookera – przyznawaną w Wielkiej Brytanii za najlepszą powieść anglojęzyczną z ostatniego roku. Nagrodę Bookera otrzymała w 2000 roku za powieść “Ślepy zabójca”, a w 2019 za „Testamenty”. Wcześniej była nominowana do tej nagrody za powieści: “Opowieść podręcznej” (1986), “Kocie oko” (1989), “Grace/Grace” (1996) oraz “Oryks i derkacz” (2003).
Osiemdziesięcioletnia dziś Margaret Atwood poza powieściami pisuje też wiersze, opowiadania, książki dla dzieci, wykładała na uniwersytetach, była wczesną propagatorką tematów feministycznych w literaturze. Jej dzieła były wielokrotnie ekranizowane, ale szczególnie realizowany od 3 lat popularny serial „Opowieść podręcznej” (w Polsce dostępny na kanale HBO), którego pierwszy sezon był adaptacją powieści o tym samym tytule, na nowo rozbudził zainteresowanie kanadyjską pisarką i jej twórczością. Ponowne odczytywanie tropów totalitarnej rzeczywistości powieściowego Gileadu w kontekście współczesnych zmagań zachodniej cywilizacji z religijnymi ekstremizmami skłoniło Atwood do napisania „Testamentów”.
Zawsze mówiłam „nie”, gdy proszono mnie o napisanie drugiej części. Ale jako że zaczęliśmy zbliżać się do Gileadu, zamiast się od niego oddalać, ponownie to przemyślałam
– powiedziała Atwood w dniu premiery „Testamentów”.
Opowieść Podręcznej
Gdy w roku 1986 ukazała się „Opowieść Podręcznej” dla czytelników historia podręcznej Fredy, próbującej przetrwać w bezwzględnej rzeczywistości totalitarnej republiki Gileadu, powstałej na gruzach Stanów Zjednoczonych w wyniku rewolucji kulturalno-religijnej, mogła wydawać się swego rodzaju społecznym „science fiction”. Obecnie jednak wymowa tej powieści wydaje się dużo bardziej prorocza niż komukolwiek mogło się wydawać pod koniec XX wieku.
Zyskujące na popularności skrajnie prawicowe ruchy oraz organizacje religijne próbują pod płaszczykiem obrony rodziny i tradycyjnych wartości odebrać kobietom prawa z trudem wywalczone w ostatnich dziesięcioleciach. Prawo do stanowienia o swoim ciele, prawo do przerywania ciąży w określonych sytuacjach, prawo do nauki i kariery zawodowej, wolność słowa, wreszcie – prawo do dążenia do osobistego szczęścia… Wszystkie te prawa i swobody osobiste znalazły się pod ostrzałem religijnych fundamentalistów, którzy wbrew nauce i logice wierzą, że cofnięcie zegara zmian i ponowne zagonienie kobiet do kuchni i opieki nad mężem i gromadką dzieci stanowi remedium na problemy współczesnego świata.
W fikcyjnym Gileadzie całą władzę sprawują mężczyźni – jedynie oni mogą normalnie pracować, zarabiać i dysponować pieniędzmi, uczyć się, czytać i pisać. Kobiety natomiast zostały podzielone na swego rodzaju kasty: Żony (elita nowego reżimu, najczęściej bezpłodne małżonki komendantów), Podręczne (płodne niewolnice, których jedynym celem ma być rodzenie dzieci komendantom), Ciotki (bezwzględne funkcjonariuszki reżimu), Marty (pomoce domowe, kucharki, pracujące w domach elity).
Tymczasem katastrofa ekologiczna – dziś widziana gołym okiem (susze, ginące gatunki zwierząt i roślin, topniejące lodowce) w powieści przejawia się tym, że większość kobiet jest bezpłodna. Te nieliczne, które ciągle mogą zajść w ciążę, zostają sprowadzone do roli niewolnic – podręcznych, których jedyną rolą jest rodzić kolejne dzieci dla Gileadu, będące owocem tzw. „ceremonii” czyli usankcjonowanego przez państwo gwałtu w imię chorej reinterpretacji biblijnych zapisów.
„Opowieść Podręcznej” doczekała się niedawno kolejnego polskiego wydania nakładem Wydawnictwa Wielka Litera – przekładu na język polski dokonała Zofia Uhrynowska-Hanasz. Książka dostępna jest w miękkiej i twardej oprawie, a także jako e-book (cena od 19,95 zł).
Testamenty
Margaret Atwood po ponad trzydziestu latach wraca do świata totalitarnej Republiki Gilead ze swojej najsłynniejszej powieści „Opowieść Podręcznej”. Za „Testamenty” pisarka zdobyła w ubiegłym roku swoją drugą Nagrodę Bookera. Od wydarzeń przedstawionych w „Opowieści Podręcznej” minęło piętnaście lat, a z pozoru jedynym wyraźnym łącznikiem między obiema powieściami jest postać Ciotki Lidii. W „Opowieści Podręcznej” Ciotka Lidia była drugoplanową bohaterką – surową i przebiegłą funkcjonariuszką nowego reżimu, dbającą o pranie mózgów nowej klasy tzw. podręcznych czyli rozrodczych niewolnic mających za zadanie odbudowę przyrostu naturalnego w republice zmagającej się z kryzysem płodności.
Obecnie sytuacja Republiki jest dramatyczna. Brakuje jedzenia, na świat przychodzą zdeformowane, słabe dzieci, umierają też podręczne. Poza wspomnianą Ciotką Lidią, w „Testamentach” historię obserwujemy przez pryzmat jeszcze dwóch innych kobiecych bohaterek – młodziutkiej Agnes, przygotowywanej do roli żony oraz Daisy, nastolatki, bezpiecznie mieszkającej w Kanadzie, ale powiązanej z Gileadem rodzinnie…
Polska premiera powieści miała miejsce 26 lutego 2020, przekładu na język polski dokonał Paweł Lipszyc, a książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Wielka Litera – powieść dostępna jest zarówno w miękkiej (cena od 19,95 zł), jak i twardej oprawie, a także jako audiobook i e-book – a więc można zacząć lekturę bez wychodzenia z domu!
* Ilustracje na okładkach książek: © Norma Bar / ** Projekty okładek: © Suzanne Dean
