Otyłość a aktywność fizyczna seniora

Otyłość, a także występowanie innych chorób obniżają jakość życia seniorów i pogarszają samopoczucie, a także sprawność i wpływają na samoocenę stanu zdrowia. W przypadku osób starszych, w wieku powyżej 65 lat, ma ona prognostyczne znaczenie i w blisko 60% – 70% odpowiada faktycznemu, biologicznemu stanowi zdrowia.

Brak wysiłku fizycznego u seniorów, jako formy relaksu i wypoczynku, staje się powodem złej kondycji fizycznej oraz zmniejszenia ogólnej wydolności organizmu, co prowadzi do rozwoju otyłości i nadwagi.

Otyłość jest przewlekłą chorobą, która charakteryzuje się nadmierną ilością tkanki tłuszczowej w organizmie (u mężczyzn >15%, u kobiet >25% masy ciała) W zależności od dystrybucji tkanki tłuszczowej wyróżnia się otyłość:

1. brzuszną (androidalną),
2. pośladkowo-udową (gynoidalną).

Najważniejszymi czynnikami, które wpływają na skuteczną prewencję otyłości oraz innych niezakaźnych chorób są: sposób żywienia i aktywność fizyczna. Na przykład w badanych dietach kobiet otyłych występowały takie nieprawidłowości jak: za duży udział energii, która pochodziła z tłuszczu, duży procent diet z małą zawartością witamin (zwłaszcza w witaminę D) i składniki mineralne (m.in. magnez, oraz wapń i kwas foliowy). Występowanie w dietach za małych ilości witamin oraz składników mineralnych zwiększa podatność na choroby, a także przyspiesza procesy starzenia, co z kolei może upośledzać fizyczną i psychiczną wydolność.

W wielu rozwiniętych krajach świata obserwuje się wyraźny wzrost częstości występowania otyłości i nadwagi. Problem ten dotyczy wszystkich grup wiekowych, niezależnie od rasy i płci.

Wysoki odsetek otyłości oraz nadwagi u seniorów potwierdzają międzynarodowe badania. Obserwacje, które były prowadzone w USA wykazały, że ok. 78,40% mężczyzn w wieku powyżej 60 roku życia i ok. 68,60% kobiet z tej grupy wiekowej cechuje się otyłością albo nadwagą.

Wraz z wiekiem obserwuje się zmiany w tkankowym składzie ciała. Przejawiają się one w redukcji beztłuszczowej masy ciała oraz w przyroście tłuszczu. Kyle i wsp. zauważyli, że ilość tkanki tłuszczowej między 20 i 85 rokiem życia podwaja się. Oprócz tego wraz ze spadkiem masy mięśniowej, taka sama wartość wskaźnika BMI u młodych osób i u seniorów odzwierciedla różny, pod względem udziału wybranych komponentów, tkankowy skład ciała. Dlatego w stosunku do osób starszych nadwaga oraz otyłość powinna być określana w oparciu o ilość tkanki tłuszczowej, a nie poziom BMI. Kyle i wsp. uważają, iż BMI między 25–29 kg/m2 należy uznać za prawidłowe proporcje wagowo-wzrostowe.

Analiza wyników badań potwierdziła istotnie wyższe wartości masy ciała i obwodu talii oraz bioder u mężczyzn i kobiet nieaktywnych ruchowo. Dlatego można
uznać, iż aktywność ruchowa stanowi czynnik różnicujący poziom rozwoju cech somatycznych u osób w wieku po 60 roku życia. Z kolei brak różnic w występowaniu nadmiernej masy ciała u osób, które cechują się odmiennym poziomem aktywności ruchowej wskazuje na niewystarczającą liczbę ćwiczeń fizycznych albo zbyt małą ich intensywność.

Obecność nadwagi oraz otyłości jest częstym zjawiskiem wśród seniorów. Zmiany w aktywności i fizjologii oraz występowanie tzw. chorób towarzyszących prowadzi do rozwoju nadmiernej masy ciała wśród osób po 60 roku życia. Otyłość oraz nadwaga przyczyniają się do obniżenia jakości życia oraz do skrócenia jego długości (w wyniku powikłań). Równocześnie prawidłowa kaloryczność diety oraz dostarczanie do organizmu niezbędnych składników odżywczych, także zachowanie aktywności fizycznej wpływa na zapobieganie rozwoju otyłości i nadwagi.

U osób w starszym wieku wyraźnie zmniejsza się częstotliwość oraz formy aktywności fizycznej. Wraz z postępującym procesem starzenia, zmienia się też praca narządów wewnętrznych. Zachodzące w wyniku starzenia organizmu zmiany w przewodzie pokarmowym utrudniają procesy metaboliczne. Skutkiem tego jest zmniejszenie skutecznej przemiany materii w stosunku do osób w średnim wieku. Zmienia się również skład ciała. Zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej w ciągu procesu starzenia wiąże się ze spadkiem CWE, czyli całkowitego wydatku energetycznego. W czasie starzenia maleją komponenty CWE:

1. przemiana materii (PPM, ok. 70%): spadek wraz z wiekiem o ok 2–3% na dekadę,
2. termiczny wpływ pokarmu (ok. 10% CWE): ok. 20% niższe u seniorów,
3. aktywność fizyczna (do ok. 20% CWE): jej spadek wiąże się z ok. 1/2 spadkiem CWE w wyniku starzenia.

Do głównych powikłań wynikających z otyłości zalicza się: nadciśnienie tętnicze oraz miażdżycę, zmiany zwyrodnieniowe, niewydolność oddechowa oraz dna moczanowa i stłuszczenie wątroby, a także kamica żółciowa i zapalenie trzustki oraz cukrzyca typu 2 i hiperinsulinemia, insulinooporność, nerwice i depresje. Poprzez profilaktyczne działanie, które polega na propagowaniu właściwego odżywiania oraz zachowaniu aktywności fizycznej, pracownicy ochrony zdrowia przyczyniają się do zmniejszenia wymiaru skutków nadmiernej masy ciała.

Autor: lekarz medycyny Agnieszka Dorota Szczepanik

Bibliografia:

• Gębska-Kuczerowska A: Charakterystyka grupy osób w podeszłym wieku uczestniczących w badaniu zależności miedzy aktywnością a stanem zdrowia. Przegl. Epidemiol 2002; 56: 463-470.
• Kotwas M., Mazurek A., Wrońska A., Kmieć Z.: Patogeneza i leczenie otyłości u osób w podeszłym wieku. W: Wybrane Problemy Kliniczne. Via Medica., 2008;2(6): 435-444,
• Charzewska J, Chwojnowska Z, Chabros E et al.: Spożycie energii i składników odżywczych oraz stan odżywienia kobiet w starszym wieku. Postępy Nauk Medycznych 2011; 24, 9: 732-738.
• Jarosz M ,  Żywienie osób w wieku starszym. PZWL 2008.
• James WPT. Epidemiology of obesity: the size of the problem. J InternMed. 2008; 263: 336–352.
• [World Health Organization. Obesity and overweight. Fact Sheet. 2006: 311
• Flegal KM, Carroll MD, Ogden CL, Curtin LR, Prevalence and trends in obesity among US adults, 1999–2008. JAMA. 2010; 3: 235–241.
• Sánchez-García S, García-Peña C, Duque-López M, Juárez-Cedillo T, Cortés-Núñez AR,
• Reyes-Beaman S. Anthropometric measures and nutritional status in a healthy elderly population. BMC Public Health. 2007; 7: 2
• Kyle UG, Genton L, Pichard C. Body composition: what`s new? CirrOpin Clin Nutr Metab Care. 2002; 5: 427–433
• Lahmann PH, Lissner L, Gullberg B, Berglund G. A prospective studyof adiposity and all-cause mortality: the Malmo Diet and Cancer Study.Obes Res. 2002; 10: 361–369.
• Kyle UG, Pirlich M, Lochs H, Schuetz T, Pichard C. Increased length
• of hospital stay in underweight and overweight patients at hospitaladmission: a controlled population study. Clin Nutr. 2005; 24: 133–142
• Alska E., Otyłość u osób starszych – mierniki, przyczyny. Zasady żywienia osób starszych, Journal of Health Sciences. 2014;4(16):144-154.
• Alska E., Otyłość u osób starszych – mierniki, przyczyny. Zasady żywienia osób starszych, Journal of Health Sciences. 2014;4(16):144-154.