Spis treści
Zespół jelita drażliwego (colon irritabile) cechuje się zaburzeniami rytmu wypróżnień oraz bólami brzucha przy braku zmian organicznych, z którymi wiązałoby się te objawy. Jest to zaburzenie czynnościowe.
Rozpoznanie z.j.d.
Rozpoznanie z.j.d. jest trudne. Jego objawy są podobne do symptomów innych chorób. Aby postawić właściwą diagnozę trzeba zebrać dokładnie wywiad, co pozwoli na uniknięcie niepotrzebnych badań, a także zbędnych operacji.
Podział jednostki chorobowej z.j.d.
Z uwagi na konieczność różnicowania z innymi chorobami przyjęto podział jednostki chorobowej na zespół jelita drażliwego:
- z biegunką ‒ z oddawaniem wodnistego, luźnego stolca, częściej niż trzy razy na dobę;
- z zaparciem – z oddawaniem grudkowatego, twardego stolca, rzadziej niż trzy razy w tygodniu;
- w postaci mieszanej, – gdy biegunki występują na przemian z zaparciami;
- w postaci nieokreślonej – choroba nie spełnia kryteriów 3 postaci, wymienionych powyżej.
Kryteria w diagnostyce zespołu jelita drażliwego
Choroba z.j.d zazwyczaj dotyczy osób dorosłych. W jej przebiegu dominują zaburzenia rytmu wypróżnień w postaci zaparć, które występują na przemian z biegunkami. Przeważnie jeden z objawów dominuje. Pacjenci często zgłaszają uczucie niepełnego wypróżnienia, które zmusza do następnej wizyty w toalecie. Domieszka krwi w stolcu nie należy jednak do obrazu klinicznego z.j.d. W diagnostyce zespołu jelita drażliwego przydatne są proste kryteria, które opracował Manning:
- Ból brzucha i/albo dyskomfort, które zmniejszają się po wypróżnieniu albo po oddaniu gazów;
- Zmiana w częstości oddawania stolca (trzy dziennie/trzy tygodniowo);
- Parcie na stolec,
- Uczucie niepełnego oddania stolca
- Wzdęcia brzucha;
- Śluz występujący w stolcu;
- Czas trwania schorzenia– minimum dwanaście tygodni.
Zaburzenia czynnościowe rzadko zaczynają się w późnym wieku. Nie mają one charakteru postępującej choroby wyniszczającej. Nie towarzyszą im ogólne objawy takie, jak chudnięcie, gorączka, niedobory, które objawiają się niedokrwistością albo niedobiałczeniem. Nie ma tez patologicznych domieszek w kale takich jak: ropa, krew i niestrawione resztki pokarmu albo tłuszcz.
Statystyki występowania zespołu jelita drażliwego
Częstość występowania zespołu jelita drażliwego wśród całej populacji sięga od 10% do 20%, a wśród pacjentów korzystających z porad gastroenterologa wzrasta aż do 50%. Dwa razy częściej schorzenie to dotyczy kobiet niż mężczyzn.
Patomechanizm
Patomechanizm, który prowadzi do powstania zaburzeń czynnościowych nie został do tej pory poznany. Ma on złożony charakter, a podstawowymi nieprawidłowościami są zaburzenia w aktywności mioelektrycznej w okrężnicy oraz obniżony próg odczuwania bólu i nadmierna reakcja jelit na rozciąganie.
Objawy
Stres oraz zmiany funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, które wyrażają się neurotyczną osobowością albo czynniki środowiskowe takie, jak niewłaściwe żywienie mogą nasilać te zjawiska. Czynnikiem ryzyka z.j.d jest przebyty bakteryjny nieżyt żołądkowo-jelitowy.
Bóle powiązane z zespołem jelita drażliwego nie mają jakiejś jednej typowej lokalizacji ani specyficznego charakteru. Przeważnie są przewlekłe, ale czasem występują gwałtownie kojarząc się pacjentowi ze skurczami. Posiłek albo stres zazwyczaj nasilają te dolegliwości, lecz tak jak w przypadku biegunek nie zakłócają snu.
Wzdęcia to odrębny objaw. Temu objawowi towarzyszy zazwyczaj ból brzucha. Wydaje się, że ta grupa pacjentów z z.j.d reprezentuje populację o niskiej tolerancji na bodźce, których głównym źródłem jest rozciąganie jelita poprzez znajdujący się gaz w jego świetle.
Zalecenie w okresie terapii z.j.d
Z uwagi na dość duże rozpowszechnienie czynnościowych zaburzeń jelit oraz pełne bezpieczeństwo leczenia dietą, u większości chorych bywa jednym z głównych zaleceń w I okresie terapii. Po rozeznaniu nawyków żywieniowych, chorego warto uświadomić o ubogo resztkowym charakterze produktów, które są najczęściej używane minn, jako źródło tzw. substancji balastowych. Należy, więc zalecać zamianę pieczywa jasnego, a zwłaszcza pszennego chleba tostowego na pieczywo ciemne, najlepiej z pełnego ziarna albo na chleb graham. Warto zachęcać chorych do spożywania owoców oraz warzyw i rutynowego wzbogacania posiłków o owoce oraz surówki tak, aby człowiek o masie ciała 70 kg spożywał ok. 800 g, a nie mniej niż 400 g warzyw albo owoców w ciągu dnia.
Autor: lekarz medycyny Agnieszka Dorota Szczepanik
Bibliografia:
- Maxwell P.R. et al.: Irritable bowel syndrome. Lancet 1997 Dec 6, 350(9092):1691-5
- Talley N.J. et al.: 3rd irritable bowel syndrome in a community: symptom subgroups, risk factors, and health care utilization. Am. J. Epidemiol. 1995 Jul, 1, 142(1):76-83
- Hahn B. et al.: Irritable bowel syndrome symptom patterns: frequency, duration and severity. Dig. Dis. Sci., 1998 Dec. 43(12):2715-8. 1
- Agreus L.: The epidemiology of functional gastrointestinal disorders. Eur. J. Surg. Suppl. 1998, (583):60-6.
- Lembo T. et al.: Symptoms and visceral perception in patients with pain-predominant irritable bowel syndrome. Am. J. Gastroenterol., 1999 May, 94(5):1320-6.
- Barsky A.J., Birus J.F.: Functional somatic syndromes. Ann. Intern Med., 1999 Jun 1, 130(11):910-21.
- Verne G.N., Cerda J.J.: Irritable bowel syndrome. Streamlining the diagnosis. Postgard Med 1997 Sep. 102(3):197-8, 201-4, 207-8.
- Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla ludności w Polsce. Fundacja Promocji Zdrowego Żywienia 1998.
