Spis treści
Rak prostaty to wciąż jeden z najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych u mężczyzn. Zgodnie ze statystkami Krajowego Rejestru Nowotworów, od lat 90. zachorowalność na to schorzenie wzrosła Polsce ponad siedmiokrotnie! Jednym z podstawowych badań kwalifikujących pacjenta do dalszego leczenia tego nowotworu jest biopsja. O znaczeniu, a także innowacyjnej odmianie tej metody w postaci biopsji fuzyjnej, mówi dr n. med. Przemysław Dudek, urolog krakowskiego SCM clinic.
Na wczesnym etapie diagnoza to wyzwanie
Ryzyko zachorowania na raka prostaty wzrasta wraz z wiekiem. Dlatego mężczyźni po 45. roku życia powinni regularnie wykonywać urologiczne badania profilaktyczne. Ten rodzaj nowotworu ma bardzo dobre rokowania pod warunkiem, że zostanie wykryty we wczesnym stadium rozwoju. Niestety, w tej fazie najczęściej przebiega bezobjawowo, stąd potrzeba regularnych kontroli.
Podejrzenie raka gruczołu krokowego następuje w przypadku występowania wysokich wartości PSA (antygen specyficzny gruczołu krokowego), niepokojącego wyniku badania per rectum, czy też wykrycia podejrzanych zmian o charakterze nowotworowym w USG przezodbytniczym lub rezonansie magnetycznym prostaty. Aby potwierdzić diagnozę, niezbędne jest wykonanie biopsji gruboigłowej.
– Biopsja prostaty jest podstawą do rozpoczęcia leczenia w przypadku nowotworu gruczołu krokowego. Jedynym sposobem potwierdzenia występowania raka stercza jest pobranie próbek z tego gruczołu i odbywa się to zawsze przy pomocy biopsji gruboigłowej. Inne rodzaje biopsji np. płynna są testami diagnostycznymi oceniającymi procentowo, jakie jest ryzyko wystąpienia choroby złośliwej. Natomiast na pewno jej nie potwierdzają w stu procentach i na ich podstawie nie możemy wykonywać takich operacji jak prostatektomia radykalna w raku gruczołu krokowego – tłumaczy dr n. med. Przemysław Dudek, urolog krakowskiego SCM clinic.
Standardowa biopsja gruboigłowa
Wbrew niepokojącej nazwie, średnica igieł używanych w biopsji gruboigłowej wynosi ok. 1 mm. Przy jej pomocy pobiera się niewielkie fragmenty tkanki (wałeczki) gruczołu krokowego, które następnie utrwala się i przesyła do zakładu patomorfologii, gdzie są oceniane przez histopatologa. Materiał może być pobierany dwojako: przezodbytniczo pod kontrolą USG w znieczuleniu miejscowym lub w krótkim znieczuleniu dożylnym, albo przezkroczowo w znieczuleniu ogólnym.
Niestety, nie zawsze w wyniku standardowo przeprowadzonej biopsji udaje się uzyskać materiał potwierdzający lub wykluczający chorobę. Np. w przypadku wczesnego stadium nowotworu, kiedy ognisko raka jest nieduże, biopsja pod kontrolą USG może być fałszywie ujemna. Wynika to z tego, że około 70 proc. guzów prostaty nie jest widocznych w tego typu obrazie. Celujemy więc trochę na oślep mimo, że pobierane jest ok. 10 wałeczków tkankowych do badania histopatologicznego.
Część pacjentów musi więc mieć wykonywane to badanie kilkukrotnie, gdy wynik ich biopsji pod kontrolą USG jest ujemny, a jednocześnie wszystkie inne badania jak np. podwyższony pomiar PSA, nadal wskazują, że ryzyko zachorowania jest duże. Oznacza to, że ognisko raka mogło zostać pominięte przez igłę biopsyjną.
Biopsja a rezonans magnetyczny
Europejskie Towarzystwo Urologiczne zaleca, aby przed biopsją, już nawet pierwszą, wykonać również rezonans magnetyczny gruczołu krokowego. Badanie to bardzo dobrze wykrywa podejrzane tkanki. Szacuje się, że przy jego pomocy jesteśmy w stanie uwidocznić, aż około 85 proc. złośliwych nowotworów prostaty, choć jednocześnie trzeba stanowczo podkreślić, że sam rezonans nie jest metodą rozpoznawania raka, a jedynie oceny gruczołu krokowego.
Badanie to należy wykonać po uzyskaniu wyników PSA oraz po badaniu przezodbytniczym, a przed biopsją. Taka kolejność ma znaczenie! – Biopsja zaburza strukturę tkanki w gruczole krokowym, co utrudnia potem pracę radiologom wykonującym rezonans wieloparametryczny. Nie mogą oni po niej dobrze ocenić zmian. Dlatego rezonans powinien być wykonany w pierwszej kolejności, oczywiście na odpowiednim urządzeniu i przez dobrego specjalistę, który potrafi prawidłowo mapować zmiany i je opisać. Wówczas takie badanie jest bardzo przydatnym wskazaniem dla urologa i na jego podstawie lekarz może skierować pacjenta na biopsję – wyjaśnia dr n. med. Przemysław Dudek.
Biopsja fuzyjna
Nowością w diagnostyce raka prostaty jest biopsja fuzyjna gruczołu krokowego. Jest to zabieg łączący tradycyjną formę biopsji gruboigłowej wykonywanej standardowo pod obrazem USG wraz z rezonansem magnetycznym, który zdecydowanie lepiej uwidacznia zmiany nowotworowe istotne klinicznie.
– Wykonując biopsję fuzyjną nakładamy uzyskany wcześniej obraz z rezonansu magnetycznego na obraz w przeprowadzanym podczas biopsji badaniu USG. Robimy to przy pomocy specjalnego programu komputerowego. Takie działanie pozwala nam lepiej wykryć i zaznaczyć obszary podejrzane o nowotwór. A następnie dzięki temu bardziej trafnie pobrać próbki za pomocą biopsji gruboigłowej do badania histopatologicznego – opisuje specjalista krakowskiego SCM clinic, w którym od niedawna można wykonać ten typ diagnostyki raka prostaty.
Biopsja fuzyjna ma więc wiele zalet. Przede wszystkim pozwala na wczesne rozpoznanie nowotworu i rozpoczęcie leczenia, ponieważ zmniejsza ryzyko przeoczenia zmiany. Pozwala również na zmniejszenie ilości pobieranych wycinków. Poza tym dzięki niej unikamy niepotrzebnych, dodatkowych biopsji niecelowanych, które są uciążliwe dla pacjenta i obarczają go pewnymi powikłaniami. Należy bowiem wiedzieć, że duża liczba przeprowadzanych badań tego typu może przejściowo powodować krwiomocz, hematospermię (obecność krwi w nasieniu) czy też krwawienie z odbytu.
Dlatego jeżeli pierwsze badanie nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, Europejskie Towarzystwo Urologiczne zaleca wykonanie kolejnej biopsji właśnie pod tzw. fuzją. Choć badanie to jest coraz bardziej popularne i bardzo przydatne, to niestety nadal dostępne tylko w kilku ośrodkach w Polsce.
Dr n. med. Przemysław Dudek – specjalista urologii z krakowskiego SCM clinic (www.scmkrakow.pl). Od 2012 r pracuje w Klinice Urologii i Urologii Onkologicznej w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie (kierowanej przez Pana Profesora Piotra Chłostę). Aktualnie pełni funkcję zastępcy Ordynatora Kliniki.
W 1996 roku ukończył Akademię Medyczną w Warszawie. Po zdaniu europejskiego egzaminu urologicznego otrzymał tytuł FEBU (Fellow European Board of Urology). Bierze czynny udział w Kongresach naukowych Polskiego Towarzystwa Urologicznego, a także Europejskiego Towarzystwa Urologicznego oraz licznych towarzystw regionalnych oraz stowarzyszeń lekarskich. Interesuje się urologią onkologiczną oraz leczeniem kamicy układu moczowego ze szczególnym naciskiem na metody małoinwazyjne: endourologiczne leczenie kamicy moczowej zarówno górnego jak i dolnego piętra układu moczowego oraz laparoskopowe usuwanie guzów nerek moczowodów oraz pęcherza moczowego i gruczołu krokowego. W zakresie zainteresowań doktora leży także endoskopowe oraz laparoskopowe leczenie przerostu gruczołu krokowego, leczenie uchyłków pęcherza moczowego, a także wad układu moczowego u dorosłych.
SCM clinic (www.scmkrakow.pl) to krakowskie Centrum Medyczne wyposażone w sprzęt najnowszej generacji, które prowadzi działalność leczniczą w ramach chirurgii jednego dnia oraz ambulatoryjne świadczenia zdrowotne i konsultacje lekarskie. Klinika posiada całkowicie zautomatyzowany blok operacyjny, który spełnia najwyższe światowe standardy. Największym atutem tego miejsca jest kadra lekarska, w skład której wchodzą specjaliści o ogromnej wiedzy i bogatym doświadczeniu klinicznym. SCM clinic powstało z myślą o najbardziej wymagających Pacjentach. Dlatego Centrum zapewnia im najlepszą opiekę okołomedyczną, udzielaną w warunkach pełnej dyskrecji i zaufania.
