Spis treści
Aż 45,3 proc. emerytów nie zamierza zmieniać swoich dotychczasowych mieszkań mimo wysokich kosztów utrzymania. To jeden z wniosków badania PolSenior dotyczącego ekonomicznych, socjologicznych, medycznych i psychologicznych aspektów starzenia się ludności w Polsce.
Choć od badania minęło już kilka lat, większość wniosków wciąż pozostaje w mocy. Jak mieszkają polscy seniorzy? Jakie nieruchomości posiadają? Dlaczego większość z nich nie deklaruje chęci sprzedaży lub zamiany mieszkania celem korzystania z uzyskanych środków pieniężnych? Dlaczego renta dożywotnia może być dobrym rozwiązaniem dla właścicieli mieszkań, którzy chcą do końca życia pozostać w tym samym, dotychczasowym lokum?
W projekcie PolSenior przebadano 5516 seniorów z całej Polski (4813 osób w wieku 65 lat i więcej oraz 703 osoby w wieku 55-59 lat). Z badania wynika, że seniorzy najczęściej zamieszkują domy jednorodzinne (82 proc.) i bloki wielopiętrowe (15 proc.). Zdecydowanie rzadziej mieszkają oni w domach czynszowych lub kamienicach komunalnych. Aż 45,3 proc. respondentów przyznaje, że nie zamierza zmieniać swoich mieszkań, mimo że koszty utrzymania lokalu są wysokie, a warunki nie zawsze zadowalające. Im mniejsza miejscowość, w której zamieszkuje senior, tym mniejsza jest również powierzchnia użytkowa mieszkania lub domu. Średnio od 91 m.kw. na wsi, 78,6 m. kw. w miastach do 20 tys. mieszkańców i 55,9 m. kw. w miastach liczących ponad 500 tys. mieszkańców.
Mieszkania słabo przystosowane do potrzeb seniorów
Z badania PolSenior wynika, że 24 proc. seniorów nie ma bieżącej ciepłej wody, a tylko 49 proc. posiada balkon lub taras. Respondenci, zapytani o przystosowanie mieszkań do potrzeb osób starszych i bariery architektoniczne, z którymi muszą borykać się na co dzień, przyznają w większości, że nie posiadają wielu udogodnień, a jedną z przyczyn są koszty. Tylko 3,9 proc. ma uchwyty i poręcze zamontowane w łazience, 3,8 proc. podjazd dla osób niepełnosprawnych, 3,7 proc. urządzenia domowe do ćwiczeń i rehabilitacji, a 2,4 proc. podłogę antypoślizgową. – Seniorzy borykają się z problemami finansowymi, a dużą część emerytury przeznaczają na czynsz i inne opłaty związane z mieszkaniem. Bieżące koszty utrzymania lokum są z perspektywy seniorów bardzo wysokie, nie mówiąc o remontach, czy innych inwestycjach związanych z wymianą okien czy przystosowaniem pomieszczeń do potrzeb osób starszych – mówi Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM. Jak się okazuje bariery przed wychodzeniem z domu napotyka ponad 40 proc. seniorów. Wśród najczęściej spotykanych są wysokie i strome schody (52,6 proc.), brak windy (47,8 proc.), brak podjazdu dla osób poruszających się na wózku inwalidzkim (30,3 proc.).
Na starych śmieciach najlepiej
Mimo wysokich kosztów utrzymania oraz szeregu innych niedogodności, seniorzy wolą mieszkać w dotychczasowych lokalach w imię zasady, że „starych drzew się nie przesadza”. – Często spotykamy się z opinią, że seniorzy, zamiast decydować się na rentę dożywotnią, powinni sprzedać mieszkanie, kupić mniejsze i żyć z uzyskanych środków. Trzeba pamiętać, że każda decyzja ma rachunek ekonomiczny i emocjonalny, a w przypadku osób starszych ten drugi ma dużo większe znaczenie – podkreśla Robert Majkowski z Funduszu Hipotecznego DOM. Instytucja, którą zarządza wypłaca seniorom świadczenia pieniężne w zamian za przekazanie własności do nieruchomości i dożywotnie prawo mieszkania w dotychczasowym lokum. – W najnowszej monografii prawniczej dotyczącej hipoteki odwróconej, wydanej przez wydawnictwo C.H. Beck, można przeczytać wnioski z badań zrealizowanych w 2011 i 2012 roku wśród mieszkańców podlaskich domów społecznych. Seniorzy twierdzą, że mimo, iż proces adaptacji do warunków panujących w domach społecznych przebiegł pomyślnie, to daliby wszystko, by wrócić do domu rodzinnego, a z powodu pobytu poza domem wzrasta w nich poczucie smutku, osamotnienia, z pragnieniem śmierci włącznie. Myślę, że te wnioski są uniwersalne i dotyczą nie tylko seniorów przebywających w domach społecznych, ale również tych, którzy musieli zmienić miejsce zamieszkania na stare lata – dodaje Robert Majkowski.
Nieruchomości wciąż największym kapitałem osób starszych
Z danych GUS wynika, że przeciętna emerytura w Polsce kształtowała się na początku tego roku na poziomie niespełna 2155 zł. Badania pokazują, że seniorzy nie mają zbyt wielu oszczędności na starość, a większość z emerytów boryka się z długami. Jak wskazuje KRD przeciętny dług polskiego seniora to ponad 12 tys. zł. – Niejednokrotnie to właśnie nieruchomość jest jedynym aktywem osób starszych. Z najnowszego raportu Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wynika, że aż 80 proc. seniorów posiada na własność nieruchomość. Niestety wielu z nich nie wie jak uwolnić kapitał zamrożony w nieruchomości bez konieczności opuszczania swojego mieszkania lub domu. Takie rozwiązanie przynosi renta dożywotnia – podsumowuje Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM.
Monografia prawnicza „Hipoteka odwrócona jako nowa usługa na rynku finansowym”, pod red. Edyty Rutkowskiej-Tomaszewskiej, Wydawnictwo Beck, 2017, s. 59 (Dane za A. Bartoszek, E. Niezabitowska, B. Kucharczyk-Brus, M. Niezabitowski. Warunki zamieszkiwania seniorów – główne ustalenia badawcze, [w:] Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludności w Polsce, M. Mosakowska, A. Więcek, B. Błędowski (red.), s. 514.)
