Osteoporoza to choroba, której częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem. U podstaw osteoporozy leży obniżenie wytrzymałości i zwiększona łamliwość kości. Problemy te rosną równolegle do przedłużającego się życia, zwłaszcza kobiet.
Osteoporoza zaliczana jest do schorzeń o społecznym znaczeniu–z uwagi na zasięg i skutki. Złamania, spowodowane tą chorobą wpływają na znaczną chorobowość i umieralność.
Obliczono, że na świecie ilość złamań kości udowej, która wynosi obecnie
1,6 mln, w 2025 roku osiągnie liczbę ok. 4 mln, zaś w 2050 roku ponad 6 mln (1-3).
Osteoporozę określa się, jako: „chorobę układową szkieletu, która charakteryzuje się niską masą kostną oraz zaburzeniem mikroarchitektury, a także zwiększoną łamliwością”. Na podstawie podanej powyżej definicji określono kryteria diagnostyczne osteoporozy oraz osteopenii, (w raporcie WHO-2008), mimo, że w 2001 roku eksperci National Osteoporosis Foundation (NOF) i z National Institutes of Health USA (NIH) biorąc pod uwagę analizy 2449 pozycji z literatury z lat 1995-1999 opracowała definicję stwierdzającą, że osteoporoza jest „chorobą szkieletu, która charakteryzuje się upośledzoną wytrzymałością kości, co wpływa na zwiększone ryzyko złamania”. Wytrzymałość kości odzwierciedla gęstość mineralną połączoną z jakością kości.
Dwie grupy osób, które są najbardziej narażone na osteoporozę to: kobiety w okresie menopauzy oraz seniorzy po 70. r.ż. Wiek oraz płeć, będące czynnikami ryzyka osteoporozy o dużym znaczeniu, stanowią podstawę jej klinicznego podziału na dwa główne typy -osteoporozę:
- postmenopauzalną,
- starczą.
Analiza badań epidemiologii złamań pozwala na identyfikację wielu czynników klinicznych zwiększających ryzyko złamań (k.n.cz.r.z.). Są nimi np.: zawansowany wiek oraz niska masa ciała (BMI – Bone Mass Index), a także przebyte złamanie po 50. r.ż., niska masa kostna, reumatoidalne zapalenie stawów, przewlekłe przyjmowanie glikokortykosteroidów, palenie papierosów i spożywanie alkoholu w nadmiarze.
Choć nie wykazano w statystycznie znamiennym stopniu wpływu na zwiększenie ryzyka złamań, czynnikami, które niekorzystnie oddziałują na strukturę kości są: za mała aktywność fizyczna, zaburzenia koordynacji mięśniowo-nerwowej, skłonność do upadków, zły stan zdrowia wraz z chorobami przewodu pokarmowego, (czyli tzw. zespół złego wchłaniania i resekcja żołądka), pierwotna oraz wtórna nadczynności przytarczyc, oraz przewlekła niewydolności nerek, a oprócz tego: niedożywienie, z niedoborami białka, wapnia oraz witaminy D (z długotrwałym brakiem ekspozycji skóry na słońce).
Osteoporoza przez lata rozwija się skrycie, a pacjent nie odczuwa w ogóle dolegliwości. Często objawem, z którym senior zgłasza się do lekarza jest ból kości spowodowany złamaniem. Złamanie kręgu i/albo złamanie poza kręgowe po urazie bez względu na gęstość kości świadczy o zmniejszonej wytrzymałości kości oraz sugeruje, że jej przyczyną jest osteoporoza.
Złamania i osteoporoza wiążą się z upadkami. Częstość upadków wzrasta z wiekiem. Po 65. r.ż. ok. 35-40% zdrowych, samodzielnych osób upada przynajmniej raz w roku, zaś po 80. r.ż. ok. 50%. Wykazano, że chorzy upadają 3 razy częściej w porównaniu do zdrowych osób mieszkających samodzielnie. Kobiety upadają 3 razy częściej niż mężczyźni. Do ok. 60% upadków dochodzi w domu, a reszta na zewnątrz. W wyniku ok. 5% upadków dochodzi do złamania, z czego 1/2 to złamania kości udowej.
Zapobieganie upadkom ma kluczowe znaczenie w prewencji złamań, szczególnie w grupie seniorów. Dlatego każdy w dojrzałym wieku, niezależnie od podejrzenia o osteoporozę powinien zostać poinformowany o ryzyku upadku oraz, o możliwościach jego unikania, Jedną z metod zapobiegania osteoporozie jest wykonanie badania gęstości kości – BMD (Bone Mineral Density) za pomocą aparatu densytometrycznego.
Na strategię zapobiegania upadkom składa się: identyfikacja osób zagrożonych upadkiem i wieloczynnikowa analiza upadków wraz z ich prewencją.
Programy prewencji upadków obejmują: trening siły i równowagi, eliminowanie domowych czynników ryzyka, poprawienie funkcjonowania narządu wzroku oraz układu krążenia i funkcji umysłowych, wraz z weryfikacją stosowanych leków i z odstawieniem pewnych medykamentów.
Leczenie opóźniające postęp osteoporozy u osób, które są szczególnie narażone na jej rozwój, trwające 5 lat, powoduje spadek częstości złamań kości udowej o ok. 50%.
Autor: lekarz medycyny Agnieszka Dorota Szczepanik
Bibliografia:
- Consensus development conference: Diagnosis, prophylaxis and treatment of osteoporosis. Am J Med 1993; 94: 646-50.
- World Health Organization: Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis.
Technical Report Series 843, Geneva 1994 - Consensus development conference: Diagnosis, prophylaxis and treatment of osteoporosis. Am J Med 1993; 94: 646-50
- World Health Organization: Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis. Technical Report Series 843, Geneva 1994.
- Kanis JA on behalf of the World Health Organization Scientific Group: Assessment of osteoporosis at the primary health-care level. Technical Report. WHO Collaborating Centre, University of Sheffield, UK 2008
- Kanis JA, Burlet N, Cooper C et al.: European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporos Int 2008; 9: 399-428
- Osteoporosis Prevention, Diagnosis and Therapy NIH Consensus Development Panel on Osteoporosis Prevention, Diagnosis and Therapy. JAMA 2001; 285, 6: 785-94.
- Badurski J, Dobreńko A, Nowak N et al.: Epidemiologia złamań osteoporotycznych i ocena 10-letniego ryzyka złamania w populacji kobiet regionu Białystok (BOS-2) algorytmem FRAX™ – WHO. Reumatologia 2008; 46: 72-79.
- Badurski J, Dobreńko A, Nowak N et al.: Epidemiologia złamań osteoporotycznych i ocena 10-letniego ryzyka złamania w populacji kobiet regionu Białystok (BOS-2) algorytmem FRAX™ – WHO. Reumatologia 2008; 46: 72-79.
- Badurski J, Czerwiński E, Marcinowska-Suchowierska E: Osteoporoza – ocena ryzyka złamania. Status Quo Arte Anno 2007/2008: Przegląd stanowisk: Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Europejskiej Agencji Medycznej (EMEA), Europejskiego Towarzystwa Klinicznych i Ekonomicznych Aspektów Osteoporozy (ESEAO), Międzynarodowej Fundacji Osteoporozy (IOF), Polskiej Fundacji Osteoporozy (PFO) i Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii (PTOA). Post Nauk Med 2008; 21(6): 335-59
- Rubenstein LZ, Josephson KR: The epidemiolgy of falls and syncope. Clinics in Geriatrics Medicine. Philadelphia: W.B Saunders Co; 2002.
