Problem pustego gniazda” i samotności starszych osób

Populacja osób w starszym wieku jest duża i stale rosnąca. Wynika to między innymi z rozwoju opieki zdrowotnej. Wielu seniorów odczuwa samotność oraz depresję z powodu braku bliskich więzi z najbliższymi osobami z rodziny oraz mieszkania samemu.

Jednym z aspektów uczucia pustki po odejściu dzieci z domu, czyli tzw.” problemu pustego gniazda„ jest nieakceptowanie rzeczywistości po odejściu dzieci i ich usamodzielnieniu się. Senior broni się przed faktem, że dziecko odeszło z domu; jest w szoku i aby ratować się przed uczuciem straty, wmawia sobie, że wszystko to zły sen, z którego się na pewno obudzi.[2] Inny aspekt „zjawiska pustego gniazda”, to problem z emocjami. Pojawiają się one wtedy, gdy rodzic wie, że doznał straty z powodu odejścia z domu swoich dzieci. Emocje te, to uczucie: troski, złości, strachu, uczucia winy, miłości oraz wdzięczności albo radości. Gdy senior przeżywa stres związany z odejściem dzieci dołączają się zaburzenia snu i brak apetytu; starsza osoba może wtedy częściej chorować . Do tego dochodzi wrażenie pustki i odcięcia od reszty świata.

Sytuacja w domu po odejściu dzieci zmusza seniora, aby dostosował się do zmian w tym okresie życia.

Samotność w starszym wieku opisywana jest, jako negatywne uczucie smutku wywołane przez brak komunikacji z innymi ludźmi, brak towarzystwa lub osłabienie dotychczasowych relacji. Samotność znana jest wielu osobom, ale seniorzy są szczególnie na nią narażeni.

Około ½ osób w wieku 75 lat i więcej żyje samotnie, a 1 na 10 osób powyżej 65 roku życia uważa, że zawsze albo często czuje się samotna – to ok. 1 milion ludzi. Setki tysięcy ludzi w podeszłym wieku żyje samotnie – żyją w społecznej izolacji – zwłaszcza w wieku powyżej 75 lat.

Poczucie samotności wynika ze starzenia się albo choroby lub utraty miejsca pracy, śmierci małżonka i przyjaciół, czy też z powodu niepełnosprawności. Niezależnie od przyczyny, samotność prowadzi do depresji i spadku zdrowia fizycznego oraz złego samopoczucia. Starsi ludzie zazwyczaj nie proszą o pomoc, gdyż są bardzo dumni. Należy jednak zauważyć, iż samotność może dotknąć każdego, niezależnie od jego wieku.

Główne przyczyny samotności seniorów to:

• Emerytura: gdy traci się kontakty ze współpracownikami, oraz gdy nie idzie się do pracy  pojawia się problem samotności
• Żałoba: powoduje uczucie  samotności po stracie partnera.Podobne uczucie samotności powstaje wtedy, gdy partner idzie do domu opieki, a drugi senior zostaje sam w domu.
• Brak przyjaciół i towarzystwa: przyjaciół można stracić, gdy nie mieszka się na tym samym osiedlu lub jest się niepełnosprawnym ruchowo.
• Słabe zdrowie fizyczne: zły stan zdrowia albo problem z poruszaniem się może utrudniać życie towarzyskie .
• Lokalizacja:  gdy  nie mieszka się  w pobliżu swojej rodziny i przyjaciół, zwłaszcza gdy mieszka się w  domu opieki można odczuwać samotność
• Brak środka transportu: gdy senior nie może prowadzić auta z uwagi na stan zdrowia lub gdy nie ma samochodu zaczyna się izolować.
• Trudności finansowe: problemy finansowe utrudniają podróżowanie. Gdy senior nie może wyjść z domu tak często, jakby chciał, ma problem z nawiązywaniem  kontaktów ze znajomymi zaczyna żyć w izolacji.

Samotność może negatywnie wpłynąć na zdrowie u starszej osoby. Jest to jeden z ważniejszych czynników, który prowadzi do depresji i myślenia o śmierci. Badanie, które przeprowadził Hansson i wsp. wykazały, że samotność prowadzi do niezadowolenia z kontaktów z własną rodziną i złych relacji z innymi osobami.

Depresja u seniora i izolowanie się, to główne problemy, które pogarszają jakość życia. Z drugiej jednak strony starość może być okazją do nawiązywania nowych znajomości i rozwijania swoich zainteresowań.

Nowe znajomości można nawiązać w Klubach Seniora, na wykładach dla starszych osób, lub wycieczkach organizowanych dla seniorów albo podczas wizyty u znajomych na party organizowanym z okazji imienin czy też np. Dnia Kobiet. Oprócz tego wiele starszych osób wyjeżdża do sanatorium i tam ma możliwość nawiązania nowych kontaktów towarzyskich. Gdy senior choruje, może skorzystać z pobytu na turnusie rehabilitacyjnym albo pójść do szpitala, aby podleczyć się. Tam także są osoby będące w podobnej sytuacji życiowej, z którymi można wymienić się spostrzeżeniami na temat zdrowia i choroby w starszym wieku.

Autor: lekarz medycyny Agnieszka Dorota Szczepanik

Bibliografia:

1. Loneliness in older people – Live Well – NHS Choices
2. Kast V, Syndrom opuszczonego gniazda. Poszukiwanie na nowo własnej tożsamości, Kielce 2003, s. 18.
3. Beck A. T, Ward C. H, Mendelson M, Mock J, Erbaugh J. An inventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry. 1961;4:561–571
4. Warnick J. Listening with different ears: Counseling people over sixty. Ft. Bragg CA: QED Press; 1995.
5. Singh,A. Loneliness, depression and sociability in old ageInd Psychiatry J. 2009 Jan-Jun; 18(1): 51
6. Causes of loneliness in older people – Which? Elderly Care,
7. Green B. H, Copeland J. R, Dewey M. E, Shamra V, Saunders P. A, Davidson I. A, Sullivan C, McWilliam C. Risk factors for depression in elderly people: A prospective study. Acta Psychiatr Scand. 1992;86(3):213–7
8. Hansson R. O, Jones W. H, Carpenter B. N, Remondet J. H. International Journal of Human Development. 1986-1987;27(1):41–53